Osmanlı Devleti Padişahları: Kuruluş Dönemi

Kayı Boyu soyundan gelen Osman Bey ve onun kurduğu Osmanlı Devleti altı asır boyunca siyasi varlığını devam ettirmeyi başardı. Monarşi ile yönetilen Osmanlı Devleti'nde başta babadan oğla geçen padişahlık sistemi varken bu durum I. Ahmed döneminde (saltanat 1603-1617) veraset sistemindeki değişiklikle beraber yerini Ekber ve Erşed sistemine bıraktı. Bu gelişme hanedanın aklı başında en büyük erkek üyesi padişah olacak demekti yani artık bir padişahın tek bir oğlu değil zaman zaman başka oğulları da padişahlık yapabilirdi. Bu altı asırlık süreçte ise 36 farklı padişah Osmanlı Devleti'ni yönetti. Bu yazımızda ise kısaca kuruluş dönemi padişahlarına bir göz atacağız. Sonraki yazılarımızda ise yine kısa bilgiler ile sırasıyla yükselme, duraklama, gerileme ve dağılma dönemi padişahlarına değineceğiz.

.

Kuruluş dönemi (1299–1453)

Yükselme dönemi (1453–1579)

Duraklama dönemi (1579–1699)

Gerileme dönemi (1699–1792)

Dağılma dönemi (1792–1922)

.

1. Padişah: I. OSMAN (GAZİ) 

.

Doğum-Ölüm Yılı: 1258-1326                 

Doğum-Ölüm Yeri: Söğüt-Bursa                      

Saltanat Yılları: 1299-1326                   

Babası: Ertuğrul Gazi              

Annesi: Halime Hanım

.

.

Osman Gazi, Osmanlı hanedanının kurucusu ve Osmanlı Devleti'nin ilk padişahıdır. Onun döneminde Osmanlı henüz bir devlet değil beylik aşamasındaydı. Moğol baskısı nedeniyle zayıflayan Anadolu Selçuk'tan ayrılan Osman Gazi beyliğinin bağımsızlığını 1299'da kazandı. Doğudan gelen Moğol istilasından kaçan Türklerden bazıları Osman Gazi'ye sığındı. Babası ölünce Kayı aşiretinin başı olmayı başardı. Bitinya bölgesinde (Bursa-Bilecik-İznik) Bizans ile çekişmiş ve özellikle Ahilerden ve akıncılardan destek aldı. Bafeus (Koyunhisar) Savaşı'nda Bizans'ı mağlup etti. Bursa'yı alamasa da 3 taraftan kuşattı. Osman Gazi'nin Şeyh Edebali'ye anlattığı bir rüyası Osmanlı Devleti'nin müjdecisi olarak yorumşanır. Bu rivayet tarihi bir bilgi olarak yüzde yüz doğrulanamasa da yine de bahsedilmesi gereken güzel bir anekdottur.

Osman Gazi'nin Rüyası: Osman Gazi bir gün misafir kaldığı Şeyh Edebali'nin evinde rüya görür. Rüyasında Edebeli'nin koynundan çıkan bir ay kendi koynuna girer. Ayrıca göğsünden bir ağaç çıkar ve kökleri-dalları ile tüm dünyayı sarar. Gölgesinde tüm insanlar toplanır. Şeyh Edebali rüyayı şöyle yorumlar: "Hak Teala sana ve soyuna hükümranlık verdi, mübarek olsun. Benim göğsümden çıkıp senin göğsüne giren ise kızımdır, helalin olsun." Bununla Osman Gazi'ye devletini müjdeler ve Orhan Gazi'nin annesi olacak kızını onunla evlendirir.

.

2. Padişah: ORHAN GAZİ 

 .

Doğum-Ölüm Yılı: 1281-1362                   

Doğum-Ölüm Yeri: Söğüt-Bursa                                

Saltanat Yılları: 1326-1362                    

Babası : Osman Gazi               

Annesi: Malhun Hatun

 

.

Orhan Gazi ikinci padişahtır. Gençliği hakkında pek bilgimiz yoktur. O, adına tuğra çekilen ilk Osmanlı beyidir. Osmanlı kurumsallaşması onun döneminde başladı keza ilk düzenli ordu, medrese ve tersane onun dönemine aittir. Yine ilk defa vezir, kadı ve subaşı atamaları onun döneminde yapıldı. Uzun yıllar Osmanlı'nın gözbebeği olan Balkanlara giden yol Orhan Bey döneminde Rumeli'ye geçilmesi ile açıldı. Babasından kalan Bursa fethini tamamladı ve başkent bu şehir oldu. 1329 Maltepe (Palekanon) Savaşı ile Bizans'ı ciddi bir yenilgiye uğrattı. Marmara bölgesindeki fetihlerine İznik'i de ekleyerek burayı önemli bir Osmanlı şehri haline getirdi. Fiziksel olarak sarışın ve iriydi. Ayrıca tedbirli ve ahlaklı biri olarak nitelendirilirdi. Osman Gazi de olduğu gibi Orhan Gazi'nin soyundan da hükümdarlık edecekler olacağını bildiren yine bir rivayet vardır.

.

.

Orhan Gazi ve Geyikli Baba: Orhan Gazi Bursa'nın fethinde yardıma gelen evliyaların gönlünü almak için bir imaret (hayır kurumu) yaptırdı ve evliyaları da davet etti. Ancak Geyikli Baba başta kabul etmedi ve duasının kabul olacağı vakti tutturabilmek için bir zaman sonra dergahından bir ağaç dalı alarak Bursa'ya vardı. Sonra bunu sarayın avlusuna dikti. Orhan Gazi gelince ona: "Bu hatıramız burada kaldığı müddetçe, dervişlerin duası senin ve neslinin üzerindedir. Senin neslin ve devletin bu ağaç gibi kök salacak evlatların din-i İslâm'a çok hizmet edecekler." deyip; "Kökü sabit, dalları ise göktedir." mealindeki, İbrâhim suresi 24. ayet-i kerimesini okudu. Az sonra da geldiği gibi gitti. Diktiği ağaç ulu bir çınar oldu. O ağacın bugün Bursa'da hazret-i Üftâde'ye giden Kavaklı Caddedeki çınar ağacı olduğu söylenmektedir.

 

3. Padişah: I. MURAD (HÜDAVENDİGAR) 

.

Doğum-Ölüm Yılı: 1326-1389                            

Doğum-Ölüm Yeri: Bursa-Kosova                             

Saltanat Yılları: 1362-1389                   

Babası: Orhan Gazi                         

Annesi: Nilüfer Hatun

.

.

I. Murad Osmanlı Devleti'nin üçüncü padişahıdır. Unvanı olan "hüdavendigar" hükümdar, bey anlamları taşımaktadır. Onun da gençliği hakkında çok bir bilgimiz yok ama ilk kez "sultan" unvanı kullanan padişah olduğunu biliyoruz. Edirne'yi alarak (1361) saltanatı boyunca Balkanlarda ilerledi ve gayri müslimlere karşı savaştı. Balkanlarda Selanik, Sofya, Niş, Drama, Serez gibi yerler onun döneminde alındı. Anadolu'da ise Ankara, Kütahya, Simav, Emet, Akşehir, Seydişehir, Beyşehir, Isparta gibi şehirleri topraklarına kattı. 1389 I.Kosova Savaşı sonrası savaş meydanını gezerken bir Sırplı tarafından hançerlenerek hayatını kaybetti. Kendisi savaş meydanında öldürülen tek Osmanlı padişahıdır.

.

.

4. Padişah: I. BAYEZİD (YILDIRIM) 

.

Doğum-Ölüm Yılı: 1360-1403                            

Doğum-Ölüm Yeri: Edirne-Akşehir                          

Saltanat Yılları: 1389-1402                    

Babası : I. Murad                             

Annesi: Gülçiçek Hatun

 .

I. Bayezid dördüncü Osmanlı padişahıdır. İstanbul'u 1391 ve 1395'te iki kere kuşatsa da fetih kendisine nasip olmadı. Niğbolu Savaşı'nda (1396) Haçlıları büyük bir yenilgiye uğrattı. Anadolu'da da topraklarını genişletmeyi başardı. Ancak dönemin bir başka Türk kuvveti olan Timur ve ordularına karşı 1402'de Ankara Savaşı'nı kaybetti ve Osmanlı Devleti 1413'e kadar sultansız kalarak Fetret Devri'ne girdi. Ankara Savaşı öncesi ise Timur ile olan mektuplaşmalarında sert üsluplar göze çarpmaktadır. Bursa'daki Ulu Cami onun döneminde yapılmıştır.

.

.

I. Bayezid'e neden yıldırım denmişti diye sorarsak birkaç rivayet bulunmaktadır:

1) 1386(veya 87)'de Karamanoğlu'na karşı Konya Ovası'nda yapılan savaşta sol kanattaki sipahileri komuta ederken süratiyle ön plana çıktığı için.

2) Niğbolu Savaşı nedeniyle savaş meydanına hiç beklenmeyecek bir süratle ulaştığı için.

3) Babası I. Murat'ın yaptığı I. Kosova Savaşında, Türk ordusunun zor duruma düştüğü anda, düşman ordusunu bir kanattan diğer kanada kadar yararak geçmiş olduğu için.

4) Münecimbaşı Ahmet Dede(?-1702)'nin yazdığı "Müneccimbaşı Tarihi" adlı kitabında ise bu lakabın yalnız kahramanlık ve şiddetinden dolayı verildiğini aktarılır.

 .

5. Padişah: I. MEHMED (ÇELEBİ) 

 .

Doğum-Ölüm Yılı: 1389-1421                       

Doğum-Ölüm Yeri: Edirne-Edirne                      

Saltanat Yılları: 1413-1421                   

Babası: I. Bayezid                                             

Annesi: Devlet Şah Hatun

 

.

.

I. Mehmed (Çelebi) beşinci Osmanlı padişahıdır. Padişahlığı öncesi Amasya'da sancak beyliği yaptı. Babası Ankara  Savaşı'nda yenilince kardeşleri ile taht kavgasına düştü ve en sonunda galip geldi. Bu yüzden Osmanlı'nın ikinci kurucusu olarak bilinir. Venedik ile deniz savaşları onun döneminde yapıldı. Şeyh Bedrettin isyanını bastırdı. Fiziksel olarak orta boylu, beyaz tenli ve kuvvetli olarak bilinir.

.

6. Padişah: II. MURAD 

 .

Doğum-Ölüm Yılı: 1404-1451                       

Doğum-Ölüm Yeri: Amasya-Edirne       

Saltanat Yılları: 1421-1444 / 1446-1451                  

Babası: I. Mehmed                           

Annesi: Emine Hatun

 

.

II. Murad altıncı Osmanlı padişahıdır. Bastırdığı sikkelerde Kayı boyu damgası kullanmıştır. Saltanatının başlarında isyanlar ile uğraştı. Daha sonra Balkanlarda ve Anadolu'da fetihler yaptı. 1444'te Varna ve 1448'te II. Kosova Savaşlarını kazandı ve gayri müslim düşmanları Osmanlı'nın gücünü kabul etmek zorunda kaldı. Bu iki savaş arası tahttan çekilerek yerini II. Mehmed'e bıraksa da baş gösteren savaş tehlikesinden dolayı ileride Fatih olacak oğlu tarafından geri çağrıldı ve tekrar başa geçti.

Zayıf bir rivayete göre II. Murad ile devrin önde gelen alimlerinden olan Hacı Bayram Veli arasında oğlu Mehmed (Fatih) doğunca şöyle bir sohbet hasıl olmuştur.

İstanbul'un Fethi Nasip Olur mu?: Sultan II. Murad, şeyhine sordu: “Şeyhim, İstanbul’un fethi bize nasip olur mu?” II. Murad'ın şeyhi Hacı Bayram Veli kısa bir tefekkürden sonra “Hayır Sultanım. İstanbul’un alınışını ne sen görürsün ne de ben” dedi. Sonra Şehzade Mehmed’i göstererek: "Ama şu yiğit ile bizim köse (Akşemseddin) görseler gerek" dedi.

 .

Yedinci padişah II. Mehmed (Fatih) ve devamındaki yükselme dönemi padişahları için bir sonraki yazımıza bekliyoruz.