Büyük İnsanlık Dramı: 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü

“Yorgun düştüler savaşmaktan.
Çağrılar yaptılar tüm insanlığa.
Sağır olmuştu insanlık seslerini duyuramadılar.
Sonunda yenildiler...
Sağ kalanlar döküldüler Karadeniz’in Kesç, Anapa, Tuapsi, Soçi iskelelerine...
Kendilerini alacak Osmanlı teknelerini, savaş artığı köhne Rus gemilerini beklemeye durdular.
Nar taneleri gibiydiniz…
Aylarca süren bekleyişinizde önce salgın hastalıklar vurdu sizleri
öyle mi benim güzel babaannem!
Kimi paragöz gemicilerin küçücük teknelere zebun düşmüş 50 - 60 kişiyi tıka basa doldurup;
Sonradan Karadeniz’in azgın sularına boşaltıp bu mecalsizleri,
yeni bir yükün iştahıyla iskelelere döndüklerini okudum tarih kitaplarında…
Senin ölünceye kadar balık yememen bundan mıydı benim güzel babaannem!”
-Babaanneye Ağıt, Mehmet Bozkurt-

Uzun süren Rus-Kafkas savaşları sonucu Kafkaslar yenik düştü ve 21 Mayıs 1864’te Çerkesler, Rusya tarafından büyük bir sürgün ile soykırıma maruz bırakıldı. Yaklaşık 2 milyona yakın insan, anayurtlarını ardında bırakarak başta Anadolu olmak üzere sürgün coğrafyalarına doğru yola çıktı. Kapasitelerinin çok üstünde yolcu sayısı ile yola çıkan teknelerle 500 binden fazla insan Karadeniz’in karanlık sularına gömüldü.





Deniz yoluyla Taman, Tuapse, Anapa, Tsemez, Soçi, Adler, Sohum, Poti, Batum, Trabzon, Samsun, Sinop, İstanbul, Varna, Burgaz ve Köstence limanlarına varabilmeyi başaran Çerkesler ise buralarda kendilerine hazırlanan kamplara yerleştirildi. Fakat açlık ve salgın hastalıklar sebebiyle günden güne yüzlercesi hayata veda etti. Çerkes sürgününe tanıklık eden yaşlı bir Çerkes’in sözleri, yaşananların vehametini ortaya koymaktadır;

“Deniz kenarında yedi yıl boyunca atılmış insan kemikleri vardı. Kargalar erkek sakallarından ve kadın saçlarından yuvalarını kurarlardı. Deniz yedi yıl boyunca karpuz gibi insan kafataslarını atıyordu. Benim orada gördüklerimi düşmanımın bile görmesini istemem.”

Kafkasya’da 150 yılı aşkın süre önce yaşananlar sadece Çerkeslerin, Kafkasyalıların değil dünya halkının bir meselesidir. Çünkü Çarlık rejimi ve SSCB döneminde uygulanan soykırım ve sürgünler, insanlık suçu olup tüm insanlığın ayıbıdır. Çerkes Sürgünü üzerinden 150 yılı aşkın zaman geçse de acıları hep taze kalacaktır.




Unutmadık, unutmayacağız…