Hesabım
Bu seneki Ramazan Ayı’nın bitmesine sayılı günler kaldı. Bu haftanın sonunda Ramazan Bayramı’nı karşılayacağız. Ramazanın son haftasında sizler için eski ramazan geleneklerini derledik.
Çevremizde sıklıkla duyulan bir cümledir. ‘Nerde o eski Ramazanlar’ ya da bayramlar…
Huzur ve bereket ayı Ramazan’ın ruhu iftar sofralar, aile ve dostlarla açılan oruçlar, uzayan pide kuyrukları, taze ve sıcak pideyle iftara yetişme telaşı, sahur vakti mahalleden geçen davulcu, iftardan sonra çayın yanına getirilen güllaç, iftar ve sahur menüleri için tavsiyelerde bulunan doktorlar ile yaşıyor ama eskilerde kalmış, birçoğu günümüzde hatırlayan Ramazan geleneklerini araştırdık.
Eski Ramazan gelenekleri arasında efsane gibi en çok anlatılanı iftardan sonra düzenlenen eğlenceler olsa gerek. Teravih Namazı’ndan sonra başlayan bu eğlencelerde çeşitli oyunlar oynanırmış. Bir tepsi üzerinde ters çevrilmiş 9 fincan ve bu fincanlardan birinin altına saklanan yüzüğü bulma oyununda kaybeden taraf kazanan tarafa sahurda hizmet edermiş. Bir araya gelinen böyle gecelere dede ve ninelerin anlattığı eski hikayeler, masallar ve destanların eşlik ettiği de bilinir. Biraz eski tanıdıkların, biraz da kaf dağının ardındaki devlerin de kulakları çınlardı bu eğlenceli gecelerde. Çocuklar anlatılan masallarda uykuya dalardı. Çocukları uykusundan bazen de korkarak uyandıran davulcular geçerdi sonra sokaklardan. Günümüzde davulcular sadece tokmağa vurarak geçiyor ama eskiden ‘Geldi 11 Ayın Sultanı Ramazan’ diye başlayan maniler eşliğinde uyandırırlarmış insanları sahura. Şimdi bahşiş olarak para toplayan davulculara o zaman mendil içinde küçük hediyeler verilir ve sahurluk yiyecekler ikram edilirmiş.
Çocuklar için düzenlenen bir diğer etkinlik ise gölge oyunu tekniğiyle sergilenen Karagöz ile Hacivat, çeşitli kukla, meddah ve orta oyunları olurdu. Gerçi çocuklar kadar büyüklerin de ilgisini çektiği söylenir. Bu gösterilerde insan ilişkileri anlatılırdı. İnsanlar hem güldürülür hem de düşündürülürdü bu oyunlardaki repliklerle. Sokaklarda düzenlenen bir eğlencelerde rengerank macun satan şekerlemelerden de alınırmış.
Eskiden ilk orucunu tutan çocuklara da küçük ödüller verilirmiş. Bu ödüller de genellikle oruçlu olan çocuğun canının çektiği ya da çok sevdiği bir yiyecek olurmuş. Bunun amacı hem oruca teşvik etmek hem de çocukları sevindirmek olarak bilinir. Çocukları oruca alıştırmak amacıyla uygulanan tekne orucunu da unutmamak gerek. Uzun oruç saatlerinin küçük yaştaki çocuklara ağır ve zor gelebileceğinden dolayı öğle ezanına kadar tutulan bu oruca tekne orucu denirdi. Çocuklar oruçlarını öğlene kadar tutardı. Günümüzde de devam eden bu geleneğe oruca direk vurma adı da verilirdi.
Osmanlı Dönemi’nde Ramazan Ayının yaklaşık 10 gününü kapsayan ‘Huzur Dersleri’ düzenlermiş. Yerini padişahın belirlediği bu derslerde Kuran-ı Kerim’den ayetler okunur ve tefsir edilirmiş. Daha sonra da cemaatin soruları cevaplanırmış. Günümüzde televizyon programlar aracılığıyla yapılan bu uygulama halkın dini bilgilerini zenginleştirmek hem de kutsal ayda Kuran-ı Kerim’in hatim edilmesini sağlamakmış.
Günümüzde bazı mahallerde ya da belediyelerin ev sahipliğinde büyük iftar sofraları kuruluyor. Ancak bu gelenek eski zamanlarda daha görkemli yapılırmış. 18. Ve 19. Yüzyılda olduğu söylenen zamanlarda özellikle Ege Bölgesi’nde kadınlar bir araya gelir, sokaklarda büyük iftar sofraları kurarlarmış. 140 çeşide kadar yemek olduğu rivayet edilir bu sofralarda. Hurmalar da şehre gemiyle gelirmiş. İftar ve sahur zamanı komşular birbirlerine sürekli yemek getirip- götürürmüş. En çok da pişi adı verilen hamur kızartmasından yapılırmış. Maddi anlamda iyi durumda olan kimseler ise dar gelirli kişilere iftar verirlermiş ve bakkala olan borçlarını öderlermiş. Fakat, bu yardımlar gizlice yapılırmış. Yardım eden ve edilen birbirini bilmezmiş.
Bu geleneklerin bir çoğu unutulmuş olsa da Ramazan ayının kutsal anlamı birlik, beraberlik, sabretmeyi öğrenme, nefsi terbiye etme, yardımlaşma ruhuyla manevi hayatımızda yer alıyor. Bu seneki Ramazan Ayı’nı da noktalamamıza az bir zaman kala Anı Yüzük olarak şimdiden herkese hayırlı ve mutlu bayramlar dileriz. Allah tekrarını nasip etsin.
