Uyanış: Büyük Selçuklu Dizisi Dönemsel Bazı Sembol ve Motifler

Tarih, toplumların duygusal ve düşünsel alanda kolektif bütünlük sağladığı çok katmanlı bir mekandır. Özellikle yüz yıllar boyunca hüküm sürmüş olan imparatorluklar kendisinden sonra gelecek nesiller için anlaması ve bitmesi zor bir ansikopledi gibi görülmektedir. İmparatorluklar, ulus devlete geçiş sürecinin ardından daima merak edilen ve saygı duyulan ideolojik söylemlere sahip olmuştur. Bu merak ve saygıise günümüz toplumlarında nostaljik atıfların artmasını sağlayarak "Ecdad" kavramını güncel tarihin içinde yeniden üretmiştir ve kendi alıcısına sunmuştur. Bu üretim elbette artık fiziksel bir alandan çok, ekranlar üzerinden dizi ve film aracılığıyla yapılmaktadır. Toplum ise, burada seyrettikleri üzerinden tarihle yeniden bir bağ geliştirir ve bu bağı simgesel olarak taşıyarak tarihle bütünleşmek ister.

            TRT'de kısa bi süre sonra seyircisiyle buluşacak olan "Uyanış: Büyük Selçuklu" dizisi, toplumun tarih nostaljisini yeniden harekete geçirecek bir motivasyonla gelmektedir. Büyük Selçuklu Dönemi, başarılarını ve zaferlerini birçok sembolle ve motifle kodlayarak tarihsel kayıtlara geçen önemli bir dönemdir. Aksesuar tarafında da değerlendirilebilecek ve insanların tarihle yeniden buluşmasını ve bütünleşmesini sağlayacak o sembol ve motiflerden bazıları aşağıdaki gibidir:

 

Hayvan Sembolleri   

 

*Kubad Abad Küçük Saray Yıldız

Çift Başlı Kartal Sembolü,

Selçuklularda kartalın çift başlı sembolize edilmesi üzerine iki farklı görüş bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Türklerin simetri ve estetik kaygısının olması iken  ikincisi ise koruyucu ruhun ve egemen ruhun bir araya gelerek çift başlı kartal imajını ortaya çıkarmasıdır.

 

* Yıldız çinilerinde yırtıcıŞahin Kuşu

Yırtıcı Kuş Sembolleri,

Yırtıcı kuşlar Türklerin milli sembolleri arasında yer almaktadır. Diğer çeşitli kuşlar da Kartal ve yırtıcı kuşlarla beraber gök unsurunu yansıtmaktadırlar. Çünkü kuşların hükümdarı sayılan kartal ve yırtıcı kuşlar dünya ağacının tepesinde yer alırlar. Bu Gök Tanrı'nn da sembolü olduğuna işaret etmektedir (Çoruhlu, 1993: 21).

 

 

 

*Kubad Abad 12 - 13 yy.

Yırtıcı Olmayan Kuş Sembolü,

Türkçede "uçmak" kelimesi ölümü ifadeetmektedir. Ayrıca cenneti simgeleyen kuşlar, şamanlar tarafından suretinebürünülen ve yardım alınan koruyucu ruh olarak edinilen hayvanlardandır.

 

*Kubad Abad 12 - 13 yy.

Tavuskuşu Sembolü,

Bu kuşlar, Hıristiyan geleneğinden beri cennet simgesi olarak kabul edilmektedir. Bulunduğu yeri cennete çevireceği umulmaktadır.

 

*Kubad Abad 12 - 13. yy

Tilki Sembolü,

Kubad Abad'da yer alan dört ayaklı hayvanlar genellikle mavi ve mor resmedilir. Tilki, hilekâr ve kurnaz bir hayvan olarak temsil edilmektedir.

 

*Kubad Abad 12 - 13. yy

Aslan Sembolü,

Türk tarihi literatüründe, hayvanların mücadele sahnelerinde aslan zaferi kazanan konumda yer almaktadır. İyi - kötü, aydınlık - karanlık gibi zıt imajlarda daima olumlu olan imaj ile tarihte kendisini göstermektedir. Yapısı ve görünüşü itibariyle de aslan, kudreti ve kuvveti simgelemektedir. Ayrıca Selçuklu seramiklerinde Aslan'ın sultanı - hükümdarı simgelediği de düşünülür. Çünkü aslan genellikle yalnız ve gururlu tasvir edilmektedir.

 

*Kubad Abad 12 - 13. yy

Kurt Sembolü,

Kurt, eski Türk topluluklarında bir totem niteliğindedir. Türk dünyasının çeşitli yerlerinde - kaya ve mezar taşı - kurt simgesine çok sık rastlanır. Özellikle şaman elbiselerinde tanrı-kurt tasviri yer almaktadır. Kurt, Türk literatüründe yiğitlik, güç simgesi ve nazardan koruyucu anlamlarına sahiptir.

 

 

12 - 13. yy

At Sembolü,

Türk literatüründe yer alan birçok efsane ve hikayede at, sadakati ve dostluğuyla bilinmektedir. At, sahibinin yakın arkadaşı, zafer ortağı ve en değerli varlığıdır. Özellikle fiziksel kapasitesi sebebiyle kudretli ve kuvvetlidir. At sürüleri ise zenginliği temsil eder.

 

Savunma Aletleri

 

 

 

Selçuklu Miğferi,

Başı dışarıdan gelecek sert darbelere ve silahlara karşı koruyabilecek yapıdadır. Üst kısımları fesi andırır ve sivridir. Burun ve kulak kısmını koruyamadığı için yeterli bir mekanizma sağlayamaz ancak tarih boyunca kullanılmıştır.

 

Selçuklu Zırhı,

Bedenin gövde kısmını delici ve kesici silahlardan korumak için tasarlanmıştır. Avrupalılar ile kıyaslandığı zaman Selçukluların kullanmış olduğu zırhlar daha hafif ve rahat olarak bilinmektedir.

 

 

 

Dizideki Temsili Karakterler

 

Sencer

            Genç ve yetenekli oyuncu Ekin Koç, birçok başarılı projede yer almasının yanında Sencer karakterinden önce Muhteşem Yüzyıl: Kösem dizisinde yer alan I. Ahmed karakterine de hayat vermiş biri olarak epik ve tarihsel karakteriyle seyircisi tarafından zaten benimsenmiş bir oyuncudur. Yakın bir zaman önce ise gişe rekoru kıran ve Türk halkını derinden etkileyen bir başarı hikayesi olarak bildiğimiz Bizim İçin Şampiyon filminde de Halis Karataş'ı canlandırmıştır. Şimdi ise kendisinin kemikleşmiş olan bu parlak aurasını Sencer karakterinde görmek için sabırsızlanıyoruz.

            Tarihe adını kazımış ve zihinlere yer etmiş Selçuklu hanedanının önemli bir ismi olan Sencer 5 Kasım 1086 yılında Sincar'da doğduğu bilinmektedir. Babası Sultan Melikşah'tır. Sencer isminin ona doğum yerinden dolayı verildiği rivayet edilir. Adının Sancar olduğunu, bu kelimenin Türkçe "saplamak" anlamındaki sançmak kelimesinden türetildiğini belirten kaynaklar da vardır. Sencer'in çok güzel yüzü olduğu söylenir. Çocukluğunda geçirmiş olduğu çiçek hastalığının, Ömer Hayyam tarafından tedavi edilmesine rağmen yüzünde korkunç izler bıraktığı bilinir. Küçük yaştan itibaren devlet idaresinde önemli tecrübeler edinmiştir.

Lisanslı Ürünlerde Değerlendirilebilecek Savaş Aletleri Örneği: Sencer'in Kılıçları

Sencer'in kılıçlarında yer alan kartal ve kuş görüntüsü, Türk devletlerinin Gök Türk inancından da beslenerek, bağımsız ve savaşçı yönlerini sembolize etmektedir.

 

 

Sultan Melikşah

            Sultan Melikşah karakteri, Buğra Gülsoy ile hayat bulacak ve seyircisiyle buluşacaktır. Ekranların popüler yüzü olarak da bildiğimiz Buğra Gülsoy'u Kuzey Güney, Aşk Yeniden ve Kızım gibi dizilerden de hatırlayabiliriz. Şimdilerde ise O, güncel hayatın ötesinde, epik bir imajla tarihi bir karaktere hayat vererek sevenlerini ve tarih meraklılarını ekrana davet etmektedir. Buğra Gülsoy'un canlandıracağı Melikşah karakterinin tarihte kim olduğunu dizidede muhakkak göreceğiz ancak bir de resmi kaynaklar üzerinden kendisini kısaca tanıtalım:

            Sultan Melikşah, 6 Ağustos 1055 yılında doğmuştur. Kaynaklara göre çok küçük yaşlardan itibaren babası Alpaslan'ın özel ilgi ve ihtimamı sebebiyle eğitim görerek yetiştirilmiştir. Öyle ki Melikşah, uzun yıllar boyunca Vezir Nizamülmülk ile kalarak babasına vekalet etmiştir. Bu onun, devlet erkanları arasında kendisini yetiştirmesi açısından büyük bir fırsata sahip olduğunun göstergesidir. Melikşah'ın çok genç yaşta tahta geçtiği bilinir. Bu durum Selçuklu hakimiyetinde bulunan topraklar için Gaznelileri ve Karahanlıları tahrik eden unsurlar arasında yer alır. Melikşah, hükümdar olduğu süre boyunca birçok başarılı sefer gerçekleştirerek Selçuklu tarihinde önemli bir yere sahip olmuştur.

Lisanslı Ürünlerde Değerlendirilebilecek Savaş Aletleri Örneği: Melikşah'ın Kalkan ve Kılıcı

Özellikle Türk savaş tarihi boyunca hükümdarların kullandıkları kalkanlara bakıldığı zaman, estetik bir işçiliğin yanında hayvanların saldırgan ve işgalci taraflarının da tasvir edildiği görülmektedir. Bu bağlamda Türk savaşçılığının, taarruz odaklı olduğunu söylemek mümkündür. Melikşah'ın kalkanı ise aksesuar tarafında değerlendirilebilecek nitelikte özel bir işçiliğe sahiptir.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nda ve Osmanlıİmparatorluğu'nda okçuluk hükümdarlar arasında özel bir yere sahip olmuştur. Bu onların stratejik ve konjonktürel politikalarını gündelik hayatta beslemeleri açısından nitelikli bir uğraş olarak görülmektedir. Lisanslı ürünler arasında değerlendirilebilecek ve derin bir imaja sahip olan bu sembol hem talep hem de hikaye açısından zengindir.

 

 

Terken Hatun

            Hatice Şendil, birçok sevilen TV dizisinde yer almış başarılı bir kadın oyuncudur. Özellikle 2012 yılında yayınlanan Dila Hanım dizisiyle uzun süre TV ekranlarında yer alarak oyunculuk kariyerinde önemli adımlar atmıştır. Yakında TRT'de seyircisiyle buluşacak olan Uyanış: Büyük Selçuklu dizisinde de önemli bir tarihi isim olan Terken Hatun'u temsil etmektedir.

             Terken Hatun'un gerçek adı bilinmemektedir. Terken, lakabı olarak kaynaklarda yerini almıştır. Terken Hatun siyasî olaylarda aktif rol almıştır. Terken Hatun sultan nezdinde açıkça Nizâmülmülk aleyhtarlığı yapmakla bilinmektedir. Ayrıca Nizamülmülk yerine kendi veziri Tâcülmülk'ü getirtmek istemiştir. Neticede Melikşah ile Nizâmülmülk'ün arası Terken Hatun yüzünden defalarca açılmıştır. Melikşah, Bağdat'a giderken Nizâmülmülk'ün bir Bâtınî fedaisi tarafından öldürülmesi Terken Hatun'u hedefine biraz daha yaklaştırmıştır. Selçuklu tarihi boyunca hırslı ve lider yönleriyle karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki Sultan Melikşah'ın ölümünü bile saklayarak uzun bi süre yönetimde kontrolü kaybetmeyi göze alamamıştır.

 

 

Nizamülmülk

            Hem başarılı tiyatro oyunlarından hem de film ve dizilerden tanımış olduğumuz Mehmet Özgür, şimdi ise çok sevilen ve iddialı bir tarihi karakter için ekranlara gelmektedir. Mehmet Özgür, karakteristik yüzü ve başarılı anlatısıyla sevilen ve takdir edilen bir sinema oyuncusudur. Kendisinin yer aldığı projelerden bahsedersek Nizamülmülk karakterine gelene kadar epey zaman bile kaybedebiliriz o yüzden bütün bir filmografisini ve yönetmenliğini yaptığı oyunları paylaşmak yerine adını sıkça duyduğumuz Jet Sosyete, Muhteşem Yüzyıl, Suskunlar, Söz ve Ertuğrul 1890 dizilerini söylememiz de şimdilik yeterli olacaktır.

            Resmi kaynaklarda Nizamülmülk, 10 Nisan 1018 yılında Horasan'da dünyaya gelmiştir. Nizamülmülk, Kur'an-ı Kerim'i merak etmiş ve uzun bi sürenin ardından ezberlemiştir. Bununla beraber devrin bilinen âlim, edip ve şairlerinin sohbet meclislerine ve derslerine katılıp retorik ve hitabet sanatında ileri bir seviyeye ulaşmıştır. Onun Hasan Sabbâh ve Ömer Hayyâm ile arkadaş olduğu da bilinmektedir. Nizamülmülk, Çağrı Bey'in ölümününardından Tuğrul Bey dönemindeHorasan'ı yönetmiştir. Ayrıca Alparslan'ın, kardeşi Süleyman ile giriştiği taht kavgası sırasında Alparslan'ın yanında yer almıştır. Tarih boyunca idari ve siyasî kabiliyetleriyle daima Alparslan'ın dikkatini çektiği bilinir.

Lisanslı Ürünlerde Değerlendirilebilecek Savaş Aletleri Örneği: Nizamülmülk'ün Kalkan ve Kılıcı

Nizamülmülk, tarihsel bir karakter olmanın yanında devlet erkanları arasında da köklü bir imaja sahiptir. Büyük Selçuklu Devleti'nin veziri ve birçok hükümdara ışık tutacak olan Siyasetname'nin yazarı olmak onun tarihi kaynaklarda da özel olarak anılmasına ve saygı duyulmasına sebep olmuştur. Nizamülmülk'ün kullanmış olduğu kalkanın miğferi andırması onun devlet üzerinde koruyucu bir sorumluluğa ve iç işlerde etkili bir göreve sahip olduğuna işaret etmektedir. Miğferi andırmasının yanında kurt ve kuş sembollerinin olması devlet politikasında kısmen sert ve bağımsız olduğunu da göstermektedir. 

Nizamülmülk kılıcında en çok dikkat çeken yerin kurtun baş kısmının olduğu görülmektedir. Bu Nizamülmülk'e sadece devlet işlerinde değil hükümdarların yanında da savaşçı kimliğini gösterebilecek bir görevi olduğunu açıklar. Hem sade hem açık bir sembole sahip olması aksesuar açısından uygulanabilirliğini de göstermiş olur.

 

Lisanslı Ürünlerde Değerlendirilebilecek Savaş Aletleri Örneği: Diğer

Türk devletlerinin kuruluşunda etkili olan boy ve kınıklar, onların uzun süreli politikalarında kendini gösterecek ideolojilere sahiptir. Bu nedenle hem kökten hem de düşünsel imaja sahip olan bu sembolün ürün bazında kullanılması önemli bir niteliktedir.

Sultan Melikşah'ın kılıcında da yer alan ok ve yay simgesi, yukarıda da belirttiğimiz üzere Türk - Osmanlıİmparatorluklarında politik başarıları ve hedefleri sembolize etmektedir. Büyük Selçuklu Hükümdarlığı'nda birçok başarıyla ve devlete katkısıyla bilinen Melikşah'ın kılıcında da yer alması bu simgeyi ayrıca özel olarak konumlandırır.

 

 

            Anı Yüzük İş Birlikleri: Lisanslı Ürünler

            Yapımcılığını Akli Film'in üstlenmiş olduğu ve 28 Eylül 2020 tarihinde TRT1'de yayınlanacak olan tarihi dizi Uyanış: Büyük Selçuklu, Selçuklu İmparatorluğu'nun siyasi, sosyal ve idari yapısını, ağırlıklı olarak I. Melikşah karakteri üzerinden, işleyecektir. Akli Film, tarihsel arka plana sahip birçok başka projeye de imza atmıştır. Özellikle TRT Belgesel'de yayınlanmış olan Saklı Krallık, Dünya Tarihinin Dönüm Noktaları ve Fuat Sezgin Belgeseli gibi projeler başarılı örnekler arasındadır.

            Bu bağlamda yeni projeleri için ise çıkarılması hedeflenen lisanslı ürünlerini de Anı Yüzük tasarlayacak ve ilgilisine sunacaktır. Diriliş, Payitaht ve Çukur gibi TV ekranlarında yer alan uzun soluklu ve sevilen dizilerle de sağladıkları iş birlikleri ile tecrübelerini artırarak nitelikli projelerde yer alan Anı Yüzük şimdilerde Uyanış: Büyük Selçuklu için yeni tasarımlarını geliştirmektedir.